Maya nedir?

Maya bir mantardır efendim, yani yemeklik mantar, şapkalı mantar, yer mantarı ve kurt mantarı ile aynı ailedendir. Güncel bilimsel araştırmalara göre, 100.000’den fazla farklı mantar türü teşhis edilmiştir, fakat tahminlere göre 1.5 milyon kadar farklı mantar türü var olabilir.

Diyebiliriz ki mantar, minnettar olmamız gereken birçok özelliğe sahiptir. Fakat bu her zaman için doğru değildir… Örneğin siz de baştan aşağı mantar dolusunuz diyebiliriz... Evet söylediğimiz kulağa pek hoş gelmese de, doğduğu andan itibaren dünyadaki herkes bakteri, mantar ve maya mantarı gibi mikro organizmalardan oluşan bir karışım içinde yaşamaktadır.

Mantar sıkıntılı bir rahatsızlıktır fakat tedavisi uzun süreli olsa da basittir. Biz eskiden beri en iyi yolun zefiran olduğunu biliriz hani sonuçta dezenfektandır ya gerçi belki bilmeyeniniz de vardır :).İşe yararlılığı tartışılır tabi, bence işe yarama payı da yüksektir zira yakarak dezenfekte eder kendisi biraz dikkatli olmak lazım yani zararları falan varsa onu bilmiyorum mesela.

O yüzden sizlere tedavi sürecinin de ne şekilde olduğunu araştırdım. Kısaca kadınlarda ağırlıkta olmak üzere mantar sorunu yaygın olarak karşılaşılan sorunlardan biridir. Peki neden bu kadar yaygın bir rahatsızlık mantar? İşte tam da burada mantarın ne olduğunu öğrenmeye öncelik vereceğiz. Diğer değineceğimiz konular tabi ki elzem olan sorunlara yönelik örneğin:

Bu türden bir maya mantarı enfeksiyonunun tam olarak ne olduğu

Neden ortaya çıktığı

Bir süre sonra yeniden ortaya çıkmasını engellemenin neden çok zor olduğu - (bu mutlaka bilmeniz gereken bir şeydir)

En başta ortaya çıkmasının önüne geçmek için yapabileceğiniz şeyler

Ortaya çıktığında nasıl tedavi edeceği

 Her dört kadından üçünün vajinal fungus, maya mantarı enfeksiyonundan kaynaklanan vajinite yakalandığı tahmin edildiğinden, şu ana kadar sorun yaşamamış olsanız da bir gün  vajinal mantar sorunu’ndan  muzdarip olma olasılığınız oldukça yüksektir.

Vajinal mantar enfeksiyonu, kadınların % 75’lik kısmının hayatında en az bir kere karşılaştığı yaygın bir hastalıktır.  Vajinal mantar enfeksiyonlarına yol açan mikroorganizmalardan en sık görüleni Candida albicans adı verilen bir maya hücresidir. Vakaların %67-95'inde bu mantar hücresi sorumlu olarak bulunduğundan, vajinal mantar enfeksiyonları genelde vajinal kandidiyazis şeklinde tanımlanır. Vakaların   yaklaşık %10-15’inde Torulopsis glabrata gibi diğer Candida türleri de etken olabilir.

MANTAR ENFEKSİYONUNUN OLUŞMA ŞEKLİ

Mantar enfeksiyonu genellikle başka yerden bulaşmaz önemli bir nokta.  Kadının kendi normal vajinal  floralarında bulunan mantar hücreleri çeşitli nedenlerle vücut direnci düştüğünde çoğalıp  aktif hale gelerek  vaginit oluştururlar.
Vajenin en önemli özelliklerinden birisi de zararlı bakterilere karşı savunmada yer alan ve laktobasil adı verilen yararlı bakterileri kendi florasında içermesidir. Laktobasillere süt basilleri adı da verilmektedir.
Laktobasiller vajenin asit PH'sinde üreme özelliği göstererek vajeni zararlı mikroplardan adeta korurlar.

Laktobasillerin sayıca azaldığı pek çok durumda vajen enfeksiyonları (vaginitler) görülebilecektir. Örneğin antibiotik kullanımı sonucunda vajinal mantar oluşmasının nedeni de budur.

Antibiotik kullanımı sonrası (en sık etkili olan antibiyotikler tetrasiklin ve penisilin grubu ilaçlardır),stres yada yorgunlukla direncin düşmesiyle ortaya çıkan fırsatçı bir enfeksiyondur.

Çok nadiren cinsel temasla geçebildiği de sanılmaktadır. Erkek semeninde üretilemediği için cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak her doktor tarafından kabul edilmez.

Ancak yapılan araştırmalarda eşlerin benzer tipte mantar hücresi taşıdıkları saptandığı için bazı hekimler tedavide eş tedavisi de uygulamayı uygun görmektedirler.

Vajinal mantar bulunan bir kadından eşine mantar hastalığı bulaşabilir, fakat hastalık erkekte çoğunlukla hiç bir şikayete neden olmaz ya da ufak yanma hissi şeklinde kendini belli edebilir.

Bir kadın hastalığı olarak düşünülen vajinal mantar, özellikle sünnetsiz erkeklerde de görülebilen bir hastalıktır. Bununla birlikte, bazı durumlarda erkek cinsel organında da aşınma ve çatlaklara neden olabilir. 

MANTAR ENFEKSİYONUNUN BELİRTİLERİ

Normal vajen salgısı kokusuzdur ve kaşıntıya neden olmaz. Miktarı çamaşırı ıslatacak kadar bol değildir. Gebelerde ve doğum kontrol hapı kullananlarda salgı miktarı artmaktadır. Vajinal mantar enfeksiyonunun en önemli ve en sık görülen belirtisi özellikle geceleri artan ve huzursuzluk veren kaşıntı dır.

Bu kaşıntı özellikle sıcak etkisi ile artar. Kaşımaya bağlı olarak vulva derisinde soyulmalar ve küçük kanamalar olabilir. Fazla kaşıma nedeniyle deride oluşan çatlaklar da ikincil bir bakteri enfeksiyonunu davet eder. Bazı durumlarda ise genital bölgedeki kaşıntının nedeni mantar enfeksiyonu değildir, bölgesel allerjik bir reaksiyon olabilir. Vulva ve vajinada kızarıklık ve şişlik olabilir.

Bazen de olay tümüyle psikolojik kökenlidir.

Hastaların çoğunda dış genital organlarda yanma vardır. İdrar yaparken, idrarın değdiği bölgelerde şiddetli yanma hissi olur ve o bölge kızarır. Bazı hastalarda cinsel ilişki esnasında ağrı ve yanma  olabilir. Ağrıdan dolayı kadınlar cinsel ilişkiden kaçınırlar.

Normalden farklı, kokusuz,  zaman zaman kalın ve kütleler halinde, bazen beyaz ya da gri renkte, sulu akıntı  olmaktadır. Fakat akıntının olması her zaman bir kural değildir ve her zaman akıntı olmayabilir. Eğer mevcut ise bu akıntı beyaz renkli ve içerisinde süt ya da peynir kesiği şeklindedir. Bu mantarın neden olduğu akıntı tipi, kadından kadına değişir. Bazı kadınlarda yalnızca beyaz, sulu, hafif bir akıntı olur. Bazıları ise vajinaların da kuruluk hissinden yakınırlar. Sık sık da vajina giriminde sulu bir akıntı ile karışmış şekilde peynirimsi, beyaz, pomad şeklinde parçalar, olur. Akıntı fazla olursa, venüs dağından rektumun gerisine kadar yayılan ve bacak aralarını da kapsayan yaygın bir kaşıntılı kızarıklığa neden olabilir.

Akıntıda kötü koku görülmez. Kokunun olması kandidiazise eşlik eden ikinci bir enfeksiyonun varlığını akla getirmelidir.

Vajina duvarında mantar plakları bulunabilir. Bunların görülmesi kandidiazis için tipiktir.

 VAJİNAL MANTARI KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER

-Geniş spektrumlu antibiyotikler, vajina PH’ sını bozarak ve iyi huylu bakterileri (normal vajinal florayı) yok ederek mantar oluşumuna sebep olurlar.

-Şeker hastalığı; kan şeker düzeylerinin dengesiz seyrettiği kontrolsüz diabette idrar ve vajinal salgılarda şeker düzeyleri artar, bu da mantar için uygun bir ortam hazırlar.

-Gebelik, özellikle gebeliğin son 3 ayında hücresel bağışıklığın azalması, vagina PH’sının, floranın gebelik hormonlarına bağlı değişmesi ile kandida gelişimi kolaylaşır. Yine gebelikte vajinada glikojen adı verilen maddenin artışı da bu olayı hızlandır.

-Bağışıklık sisteminin baskılanması. İlaçlar ya da sistemik hastalıklar sonucu hücresel bağışıklık sisteminin baskılanması kandidiazisi hızlandırır.

-Hormon kullanımı, östrojen ve progesteron içeren ilaçların alımı kandidiazis görülme oranını arttırır.

-Doğum kontrol hapları, vajinal florayı değiştirerek mantar oluşumu için zemin hazırlarlar.

-Spiral, tüm genital enfeksiyonları arttırabildiği gibi mantar oluşumunu da kolaylaştırmaktadır.

-Naylon iç çamaşırları kullanımı, vajina ve dış genital organdaki nem oranını arttırarak mantar oluşumuna yardımcı olurlar.

-Devamlı hijyenik ped kullanımı, naylon iç çamaşırları gibi nem oranını arttırarak mantar oluşumunu kolaylaştırırlar.

-Şişmanlık, kronik servisit , radyasyon, rahim ağzı yaraları.

-Metabolik hastalıklar,  tiroid hormonu bozukluğu gibi hastalıklar kandidiazis için uygun zemin hazırlar

-Şekerli gıda tüketimi. Kanda artan şeker oranı mantar hücre çoğalımını arttırır.

VAJİNAL MANTAR ENFEKSİYONUNUN TEDAVİSİ 

Öncelikle mantar oluşumuna zemin hazırlayan faktörleri ortadan kaldırmak gerekir.

Tedavide, ağızdan tablet şeklinde yutulanlar, vajinal bölgeye uygulananlar ve dış genital bölgeye sürülen ilaçlar kullanılır. Başarı olasılığı oldukça yüksektir. Bir kesimde başarılı olunamayabilir yada nüks eder. Bu durumlarda uzun süreli baskılayıcı tedaviler uygulanabilir.

Bazı durumlarda tek kullanımlık tabletlere direnç gelişebiliyor. Bu durumlarda hastanın önceden mutlaka karaciğer fonksiyonlarının test edilip, günde iki kez 10-20 günlük kullanım şeklinde tedaviler yapılabilir.

Hastaların % 5-25’ lik kısmında hastalık ileri dönemlerde tekrarlayabilir. Yılda en az dört kez aynı tablo tekrarlar ise rekürren kandidiazisten söz edilebilir. Mantarın vajinadaki sağlam dokuda derinlere ilerlemesi ve sessiz kalarak ilaçlardan da etkilenmemesi buna neden olabilir.

Bir kadın sık sık mantar oluyorsa ters giden bir şeyler olmalı, mutlaka kendinin ya da eşinin hatalı uygulamaları vardır.

Vajina hücreleri sürekli bir yenilenme içinde bulunduğundan üstteki hücreler dökülüp alttaki hücreler yüzeye çıktıkça bu mayalarda yüzeye yaklaşmakta ve uygun ortam bulduğunda yeniden enfeksiyona neden olmaktadır. Bu duruma invazif kandidiyazis adı verilir. İnvazif kandidiazisin önlenmesinde predispozan faktörlerin ortadan kaldırılması şarttır.

Şiddetli ya da uzun süren enfeksiyonlarda vajina "jansiyen moru" çözeltisiyle tedavi edilebilir. Bu ilaç gerçekten işe yarar, ama iç çamaşırlarıda hiçbir deterjanın çıkaramayacağı inatçı lekeler yapar. İlacın fazla kullanılması vulvada kontakt dermatite de yol açabilir.

Doğum kontrol hapı kullanan bir kadında, tekrarlayan vajinal mantar enfeksiyonu, bazen doğum kontrol hapını geçici olarak kesmedikçe düzelmez. Belirtiler çok rahatsız edici değilse, tedavi sırasında bir hafta cinsel birleşmeden uzak durulmalıdır. Ama bu durumda mantarın penisi tahriş etmesini önlemek için erkeğin kondom (kılıf, prezervatif, kaput) kullanması tavsiye edilir.

Tedavi esnasında naylon giysiler giyilmemesi, çamaşırların pamuklu olması, kaynatarak yıkanması ve buharlı ütü ile ütülenmesi, dar giysilerden kaçınılması, vajinanın su ile yıkanmaması bunun yerine nötr pH derecelerine sahip ve bu amaçla üretilmiş sıvı sabunların kullanılması tedaviyi kolaylaştırır.

Vajinal mantar infeksiyonlarının tedavisi hem çok kolay, hem de zordur. Tedavi ile birkaç gün içinde şikayetler geriler. Tedavinin başarılı olması için ilaçların 7 ila 14 gün kullanılması gerekiyor. Hâlbuki belirtiler 2 günde kesildiğinden kadın iyileştim deyip tedaviyi yarım bırakıyor. Mikrop da kısa sürede daha güçlü olarak tekrar ortaya çıkıyor.

Ancak son yıllarda günümüzdeki modern tedavilerle 2–3 gün içinde olay hızla tedavi edilir hale geldi.
Tedavide hem sistemik hem de lokal ilaçların kullanılması gereklidir. Lokal ilaçlar hem vajinal ovül (fitil) hem de krem şeklinde olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda ise bazı yazarlar eş tedavisi gerektiğini düşünmektedirler. Kronik bir enfeksiyon yoksa eş tedavisi gerekli değildir.

Ağızdan alınan sistemik tedavide tek günlükten 1 haftalığa kadar tedavi protokolleri ve ilaçlar mevcuttur. Aynı durum vajinal ovüller için de geçerlidir.

Tekrarlayan enfeksiyonlarda, hem sistemik, hem de lokal etkili ilaçlar kullanılır. Vajinal fitil ve kremler, ağızdan alınan antifungal ajanlar uygun doz ve sürede kullanılır. Tekrarlayan enfeksiyonlarda eş tedavisi de önerilir.

Kronik mantar enfeksiyonları

Bazı kadınlarda alt genital bölgede inatçı kaşıntılar meydana gelmiş ve bu kaşıntılar defalarca mantar enfeksiyonu tanısıyla tedavi edilmeye çalışılmış olabilir. Kronik mantar enfeksiyonu gerçekte çok ender görülen bir durumdur. İleri incelemelerde bu kadınların çoğunda dış genital bölgede gerçekte bir allerjik reaksiyon veya ciltte enfeksiyona bağlı olmayan bir dermatit durumu söz konusudur. Böyle bir durumda mantar ilaçlarıyla belirtilerin geçirilmesi mümkün olamamaktadır.